Een veel voorkomend misverstand tussen creationisten en mensen die de wetenschap vertrouwen, is dat de eersten denken dat evolutie betekent dat de diersoorten door toeval zijn ontstaan. Natuurlijke selectie is echter het tegenovergestelde van toeval: het gaat immers om de overleving van de best aangepaste, niet de overleving van een willekeurige variant. Bovendien neemt de natuur grote steekproeven: miljoenen exemplaren van een enkele soort worden geboren en sterven voordat een nieuwe variant de oude verdrongen heeft.
In de documentaire van Dawkins zie je dit misverstand optreden als hij Ted Haggard (jeweetwel, die homo 😉 ) interviewt. “Excuse me, did you say ‘by accident’?” vraagt een (gespeeld) verbijsterde Dawkins. Waarna hij Haggard voorhoudt dat dit toch echt een misverstand is.
Ik schreef echter niet voor niks ’tussen’. Er is namelijk ook een misverstand vanaf de andere kant: atheïsten denken over het algemeen dat christenen niet in toeval geloven. En dat klopt niet.
Als we namelijk aan een christen vragen of hij gelooft dat god invloed heeft in het leven van mensen, en dan in het bijzonder van deze specifieke christen, zal het antwoord bevestigend zijn. Sterker nog, ze zien het als een belangrijk bewijs dat god bestaat: de (gunstige) invloed die hij in het leven van mensen heeft.
Daarom bidden die lui ook. Ze vragen aan god om hulp in allerlei kwesties. Maar, ze weten van te voren nooit of hij gaat helpen of niet. Het moet wel een beetje spannend blijven, of in de christelijke logica, als je zeker zou weten dat het helpt, is het geen kwestie van geloof meer. God stelt mensen soms op de proef door hen zijn zege te onthouden. Daarmee kunnen ze bewijzen dat ze echt in hem geloven. Dit kan soms zo ver gaan dat die beproeving niet ophoudt voor de dood van de persoon in kwestie.
Ook beproevingen zijn niet voorspelbaar. Als je kunt zien aankomen dat het een tijdje kut zal zijn, maar dat na een bepaald aantal maanden of jaren het weer goed komt, heb je god immers niet nodig. Het is dan net zo iets als de wisseling van de seizoenen. Maar hoe het ook zij, je mag god nooit de schuld geven van je ellende. Je weet immers niet of hij je bewust beproeft, of dat het je eigen schuld is of dat het gewoon toeval is.
Maar, als het in individuele gevallen niet voorspelbaar is, is er dan een duidelijke, statistisch aantoonbare trend die laat zien dat god zijn gelovigen bevoordeelt boven anderen? Ook dat is niet het geval volgens christenen. Zij zullen verwijzen naar bijbelteksten waarin staat hoe moeilijk het kan zijn om als godvruchtig mens toe te moeten zien hoe het uitgerekend de goddelozen voor de wind gaat. Ook dat is om je te beproeven, hoewel je dat niet met zekerheid kunt zeggen. En god steunt de goddelozen natuurlijk niet direct (dat kan immers niet), maar hij laat wel toe dat ze het goed hebben. Maar als het bepaalde goddelozen slecht gaat, is dat natuurlijk wel hun eigen schuld, omdat ze niet in god geloven.
Hmm, niet voorspelbaar in individuele gevallen, geen algemene trend. Kun je in individuele gevallen misschien achteraf gods invloed vaststellen? Ik vermoed dat het antwoord een mengeling zal zijn van bovenstaande punten. Ook goddelozen hebben regelmatig mazzel, en god laat geen harde bewijzen achter, het blijft een kwestie van geloof, als je in god gelooft dan zie je dat het geen gewoon toeval is.
Iets dat invloed heeft op je leven zonder dat het voorspelbaar is, dat gunstig en ongunstig uit kan pakken, iets waarin geen algemene trend is te ontdekken valt en waarvan je ook achteraf niet met zekerheid kunt vaststellen wat de oorzaak is. In mijn oren klinkt dit als een aardige definitie van toeval. Dat is dus de invloed van god: niet te onderscheiden van toeval.
Als de invloed van god op deze wereld gelijk is aan het toeval, en deze invloed een belangrijk bewijs is van zijn bestaan, in hoeverre is god zelf dan te onderscheiden van het toeval?
Zo bezien is het misverstand dus wederzijds. Maar het verschil is dat de christenen zelf ook niet inzien dat zijzelf degenen zijn die aan het toeval een scheppende kracht toedichten. Waarmee het dan toch weer 2-1 is voor de atheïsten.