Wie mijn fietsavonturen kent, weet dat Noorwegen voor mij een bijzonder land is. Twee maal heb ik het land in de lengterichting doorkruist. Tweemaal heb ik lange wandeltochten in de Noorse bergen gemaakt, en de derde keer komt er aan. Bijna dagelijks droom ik wel even weg bij de herinneringen aan de fjorden, de bergen, aan al die prachtige dingen die ik gezien heb op mijn fietstochten door dit onvoorstelbaar mooie land.

Maar het is niet alleen de natuur, het landschap en de zware beklimmingen waarvoor ik zo graag naar Noorwegen ga.

Ergens op de Lofoten was de camping dicht. Dat wil zeggen, het toiletgebouw was op slot en de waterleiding was afgesloten. Het was al laat op de dag, dus toch de tent maar opgezet. De volgende dag kwam de eigenaar langs om iets te repareren aan het toiletgebouw. Wij netjes vragen of het een probleem was. De man was verbaasd dat we het überhaupt vroegen. Natuurlijk mochten we daar staan en natuurlijk was dat gratis. Hij had toch geen last van ons?

Ik ben een ligfietser. Daar heb ik goede redenen voor. Als je een paar duizend euro uitgeeft aan een onconventionele fiets, doe je dat niet voor niks. Maar leg dat maar eens uit aan een Nederlander. “Doe maar gewoon, dan doe je gek genoeg” is wat een fors deel van mijn landgenoten ervan vindt. Ik denk dat de meeste ligfietsers het wel kennen, zo’n chagerijnige kerel die je vanuit de auto toevoegt: “Ken je geen normale fiets kopen!”

Na een dikke 6000 km in Noorwegen durf ik wel te zeggen dat het daar anders is. Niemand vindt het daar een probleem dat ik op een rare fiets rij. Sportliefhebbers als het zijn, vinden de Noren het meestal juist leuk en spannend om iemand op zo’n maffe fiets bezig te zien.

Bovenstaande zinnen zijn trouwens typisch Nederlands. Als het afwijkend is, is het raar. Geen enkele Noor heeft het ooit over mijn “strange” of “funny bicycle” gehad. De vragen gingen altijd over mijn “special” of “exciting bicycle”.

Deze simpele voorvalletjes illustreren wat ik zo mooi vind aan de Noorse cultuur. Leven en laten leven is het uitgangspunt. Als ik geen last van jou heb, heb jij geen last van mij. En alle cliché’s over de stugge Noorderling ten spijt, staat dit niet gelijk aan desinteresse. Nergens krijg ik zo gemakkelijk contact met mensen als daar. Op de camping, in het café, in de winkel of midden op straat, altijd is er wel iemand die zin heeft in een praatje.

En juist daarom raken die aanslagen in Oslo mij zo diep. Een land dat zo open, gastvrij en ontspannen is, waarom moet juist daar het rechtsextremisme zo gruwelijk en genadeloos toeslaan? Zeventig mensen doden met een bomaanslag is afschuwelijk, maar om ze stuk voor stuk af te schieten getuigt van ongeremde wreedheid.

—-

Tijdens mijn rustdag in Alta, vorig jaar september, sprak ik met twee vrouwen die daar aan de hogeschool werkten. Aardige dames, vonden het leuk om een buitenlander te spreken in hun afgelegen stad. Ze vertelden mij over de opkomst van extreem-rechts in Noorwegen. Ze waren daar best ongerust over.

Extreem-rechts in Noorwegen. Ik had moeite om het te geloven. Natuurlijk, er is zo’n handjevol doorgedraaide blackmetalfans, maar toch. In zo’n ontspannen en welvarende samenleving. Een jaar eerder had ik in de trein meegemaakt hoe een Noorse man aan een vluchteling tips aan het geven was om vrienden te maken in zijn nieuwe vaderland. Ik weet het, n=1, maar hoor je zo’n gesprek ooit in een Nederlandse trein?

Benzineaccijns was een groot issue, volgens de dames. Dat klonk me ook vreemd in de oren, er ligt anderhalf lichtjaar aan goed onderhouden wegen, tunnels en bruggen in dat land voor in totaal een stuk of twaalf auto’s, mensen snappen toch wel dat zoiets niet gratis is?

—-

Toen ik het eerste bericht las over de bomaanslag moest ik gelijk denken aan dit gesprek. Was het dan echt zo erg, of eigenlijk nog veel erger dan de dames mij verteld hadden? Het moest bijna wel uit die hoek komen, wie anders heeft er zoveel problemen met de keurige en zeer gematigde rood-groene regering van Noorwegen? Al-Qaida? Die hebben wel andere oorlogen om uit te vechten.

Vrij snel bleek dat het inderdaad om rechts-extremisme ging. En dat het dodental hoger was dan het eerst leek. Toen nog hoger. En nog hoger. Het werd duidelijk dat de terrorist een aanhanger van Geert Wilders was. En toen bleek dat er nog meer doden waren gevallen. Veel meer.

Toen de rechtse media niet langer konden volhouden dat de aanslagen gepleegd waren door moslimfundamentalisten, ging het al gauw over de connecties met de PVV. Natuurlijk mag je het Wilders niet aanrekenen, die heeft er immers niets mee te maken en is zeker niet extreem-rechts. Want dat zegt hij immers zelf. Menigeen trapt daar met open ogen in, maar gelukkig laat niet iedereen zich meer zo gemakkelijk de mond snoeren.

En ook ik ga maar eens zeggen hoe ik hier over denk. Ik hou de PVV, GeenStijl en alle andere schreeuwerts uit die hoek medeverantwoordelijk voor het drama in Noorwegen. En ik heb daar een gegronde reden voor.

—-

Domrechts is al jaren bezig met een zuivere haatcampagne tegen links en buitenlanders. Continu praten de domrechtse leiders het volk aan dat het slecht met ze gaat, dat het land op de rand van de afgrond staat en dat dit alles de schuld van links en de moslims is. Een barrage van verdachtmakingen en ongefundeerde beschuldigingen gaat dag en nacht door. De firma GeenStijl draait er daarbij z’n hand niet voor om om contactgegevens van hun ‘vijanden’ te publiceren. Argumenten, logica en feiten worden als onderdeel van het linkse complot afgeschilderd. Zelfs nu zijn ze bezig om links en de moslims de schuld te geven van het bloedbad in Noorwegen.

En het werkt. Een grote groep mensen is in hun eigen ongeluk gaan geloven. Ze denken echt dat Francisko van Jole en Job Cohen samenspannen om zoveel mogelijk moslims naar Nederland te halen. Deze groep mensen laat het zich niet alleen aanpraten, ze praten het zichzelf ook aan. De PVV, GeenStijl en de Telegraaf zorgen er wel voor dat ze niet teveel in contact komen met informatie die haaks staat op hun wereldbeeld.

Het domrechtse verhaal is zo simpel, en zo aantrekkelijk. Niets is zo gemakkelijk als ontevreden zijn. Wie zoekt vindt altijd dingen die niet goed zijn. Er zijn altijd mensen beter af dan jij. En het is o zo fijn om dan niet de oorzaak in het toeval of in jezelf te zoeken. De combinatie van een buitenlandse vijand en een complot van de elite is de perfecte zondebok.

Van de anonieme reaguurder tot Geert Wilders en van Fox News tot Anders Breivik, allemaal hangen ze hetzelfde verhaal op. De moslims spannen samen om Europa te veroveren met geweld en met voortplanting. Achter de schermen wordt geheel Europa bestuurd door een linkse elite die dat helemaal geweldig vindt en daar actief aan meewerkt. De gewone man die wordt daar aan opgeofferd en om te voorkomen dat hij zich verzet, maakt de linkse elite hem monddood door censuur en wetenschap. Er zijn wat variaties op de details, maar dit is wat ze allemaal zeggen.

Ik snap ook niet hoe je het kunt verzinnen en al helemaal niet hoe je er in kunt geloven. Maar iedereen is vrij om zelf te bepalen of en in welke onzin hij wil geloven. Hoe kan ik vinden dat de verspreiders van déze onzin medeverantwoordelijk zijn voor de slachtpartij in Oslo? Een verhaal, zelfs een slecht verhaal, kan toch nooit een rechtvaardiging zijn voor gruweldaden?

Nee, natuurlijk kan dat niet. Er is namelijk nooit een rechtvaardiging voor een gruweldaad. Wie een gruweldaad begaat, kan ook nooit de schuld afschuiven op de woorden van een ander. De haatzaaiers gebruiken dit argument om hun handen in onschuld te wassen. Velen gaan daarin mee, roepend dat woorden niet doden en dat alleen de moordenaar zelf verantwoordelijk is. Eigenlijk zegt het argument dat er niet zoiets bestaat als haatzaaien.

—-

Dit argument gaat volledig voorbij aan alles wat wij weten over de aard van de mens. Mensen zijn niet de goede, onschuldige wezens die wij graag in onszelf zien. Wij zijn primaten. Erger nog, wij zijn mensapen. Dieren uit een familie die er bekend om staat bijzonder wreed te kunnen zijn tegen de eigen soortgenoten. Wij hebben het goede in ons, maar ook het kwaad. En dat kwaad zit dichter aan de oppervlakte dan wij willen weten. De moordpartij van Anders Breivik wordt heel gemakkelijk als ‘onmenselijk’ afgedaan. We moeten echter beseffen dat zijn daden uiterst menselijk zijn. Het is homo sapiens ten voeten uit.

Zowel uit de geschiedenis als uit laboratoriumexperimenten is gebleken dat het weinig vraagt om het kwaad in vrijwel elk mens boven te halen. Een simpel rollenspel met een paar uniformen verandert heel gewone, geestelijk compleet gezonde burgers in wrede geweldplegers. Talloze dictators en sekteleiders zijn uiterst vaardig gebleken in het bovenhalen van het kwaad in gewone mensen.

Het creëren van een vijandbeeld, verdachtmakingen, eindeloze herhalingen van dezelfde mantra’s en het zoveel mogelijk buitensluiten van kennis behoren tot het standaardrepetoire van deze lui. Het zijn beproefde methodes om mensen blind van haat en woede te maken, om ze elke redelijkheid te laten verliezen en ze doof te maken voor alle informatie die strijdig is met het vijandbeeld. Haatzaaien bestaat.

De leiders van domrechts gebruiken juist deze trucs om macht te vergaren. Daarom hou ik Wilders, Pamela Geller, GeenStijl en al die andere haatzaaiers wel degelijk medeverantwoordelijk voor het drama in Noorwegen. Ze weten, moeten weten, horen te weten, dat de middelen die zij gebruiken voor hun macht, heel gemakkelijk het kwaad in mensen boven kunnen halen. Zij nemen welbewust het risico dat er in hun aanhang figuren zullen zijn waarbij door hun woorden de duistere kant van het primaat bovenkomt.

—-

De beschaving is een groot gezamenlijk project om het goede in de mens de ruimte te geven en het kwaad te onderdrukken. Dat doen we met beleefdheid, redelijkheid en feitelijkheid. Door te luisteren, rekening te houden met elkaars gevoelens en door op de bal te spelen in plaats van op de man. En met humor. De domrechtse politiek is een frontale aanval op dit project. Met alle gevolgen van dien.

Dit artikel is ook verschenen op Krapuul.