Een pleidooi voor ongemotoriseerd leven

Snelheid is overgewaardeerd. Het begon me op te vallen toen ik begon met fietsreizen. De lage snelheid van de fiets zorgde dat vakanties mij zo veel meer brachten dan treinreizen. Maar terugkijkend zie ik dat al voordat het grote fietsen begon, ik boemeltreintjes al zo veel fijner vond dan de snelheidsmonsters. Je ziet gewoon meer.

Hoge snelheden bleken zonde van mijn tijd. Een paradox, totdat je beseft dat reizen niet om verplaatsing gaat, maar om beleving. Jij als mens, jouw brein, zintuigen en geheugen zijn bepalend. Het gaat om de connectie die je legt met de wereld waar je doorheen reist. Ga je te snel, dan verlies je die connectie.

Connectie

Blijkbaar moest het daarna nog meer dan een decennium duren voordat ik besefte dat precies hetzelfde geldt voor het dagelijkse leven in mijn eigen omgeving. Ook daarin is connectie waar het om gaat. Misschien nog wel meer, omdat het niet alleen gaat om de connectie met je fysieke omgeving, maar vooral ook om je sociale connecties.

Motorvoertuigen slopen die connecties. Zodra je in een stalen doos op wielen gaat zitten, sluit je jezelf af van de wereld. Daarnaast zorgen hoge snelheden niet alleen dat alles langs je heen gaat, ze brengen ook zulke risico’s met zich mee dat de openbare ruimte er aan kapot gaat. De ruimte die zo belangrijk is voor je sociale connecties

In de twintigste eeuw heeft onze samenleving de straat weggegeven aan motorvoertuigen. Het straatleven verdween, en daarmee vielen talloze betekenisvolle sociale connecties weg. Inmiddels zijn er mensen in steden die terugvechten en straten heroveren op de auto. Overal waar dat lukt, bloeit direct het straatleven weer op. Er wordt geflaneerd, gepraat, ontmoet. Het maakt mensen gelukkig.

Sociale connecties bloeien op door menselijke snelheden. Lopen, fietsen, skaten. Of misschien roeien en kanovaren in waterrijk gebied. Het zijn de snelheden waarbij je elkaar ziet, elkaar aan kunt kijken. Even stoppen voor een praatje. Of glimlach, een schalkse blik, een flirt.

Tussen A en B

In een vorig bericht schreef ik over de wet van BREVER. Die ijzeren wet die betekent dat hogere snelheden alleen de afstand tussen A en B vergroten. De reistijd verandert nauwelijks, en wat je doet in A en B blijft ook zo’n beetje hetzelfde. BREVER zegt in feite dat motorvoertuigen niet echt iets opleveren. Maar ze kosten wel geld, en daar moet voor gewerkt worden, zowel door de eigenaar als door anderen. Een motorvoertuig bespaart geen tijd, het kost je tijd.

Maar het kost ook nog iets anders. Die sociale connecties in het dagelijkse leven, die werken vooral in je omgeving. In je eigen dorp of stad. Een bestemming B ver weg is fijn om als toerist te bezoeken. Daarvoor gaan we op vakantie. Maar je legt als toerist nooit de sociale connecties die in je dagelijkse leven zo belangrijk zijn.

Natuurlijk, je kunt vrienden hebben die ver weg wonen. Die heb ik ook en ze zijn belangrijk voor me. Maar je hebt in de eerste plaats mensen dichtbij nodig. Met alleen vrienden op afstand ligt doordeweekse eenzaamheid op de loer.

Het is niet alleen de snelheid zelf die connecties kapot maakt. Het is ook de afstand tussen A en B die te groot wordt.

De toffe mensen

Ik ben ook vijftien geweest. Ik was er heilig van overtuigd dat de toffe mensen waar iedereen bij wil horen, dat dat de mannen met dure auto’s waren. Bijna een half mensenleven later, weet ik beter. De toffe mensen waar iedereen bij wil horen, zijn de mensen die de ruggegraat vormen van het culturele leven, het sociale leven, het uitgaansleven.

Het zijn de mensen die zorgen dat het muziekpodium kan blijven bestaan. Die de toneel- en sportvereniging in de lucht houden. Die maken dat het gezellig is in de kroeg en dat er sfeer is in het park.

Die mensen, dat zijn lokalo’s op stadsfietsen. In plaats van een dure auto hebben ze vrienden. Veel vrienden.

Betekenis

Ik blijf maar denken aan Saulieu. Niet dagelijk, waarschijnlijk niet wekelijks, maar vermoedelijk wel maandelijks. Het is een stadje in Frankrijk waar ik tien jaar geleden mijn eerste rustdag van de reis hield. Een klein stadje met een middeleeuwse kern. Ik had er nooit van gehoord maar het kwam gewoon goed uit om daar mijn tent op te zetten na een zware week fietsen.

Ik weet nog hoe ze daar zat, die Française in zwarte jurk, haar voeten in canvas slippers op de vensterbank van het grand café waar ze een boek zat te lezen. Ik dronk koffie, schreef aan mijn dagboek en voelde de luie zomerse sfeer van een Frans provinciestadje op vrijdagmiddag.

Rome, Marseille, Kopenhagen. Ik ben er met de trein geweest en heb er wel enige herinneringen aan. Maar nooit zoals Saulieu. Het kleine Saulieu is voor eeuwig in mijn geheugen gegrift. Want daar was ik met de fiets naar toe gereisd.

Net als Bad Zwischenahn, Erfurt, Thisted. Tromsø, Kemi, Mariehamn. Of gewoon Ommen. De zomeravond in Ommen vergeet ik nooit meer. Wat een prachtige sfeer.

De mooiste stad ter wereld verbleekt bij de plaatsen die je bereikt na een reis op menselijke snelheid. Want door die lange reis op een snelheid die je zintuigen en je geheugen kunnen verwerken, geef je betekenis aan je bestemming. Een betekenis die geen vliegtuig, auto en zelfs geen trein aan een bestemming kan geven.

Ik ben in Oslo geweest met de trein en met de fiets. Oslo op de fiets wint. Oslo op de fiets is onvergelijkelijk veel mooier dan Oslo met de trein.

Bestemming B is niet beter wanneer deze ver weg is. B doet er toe omdat jijzelf er betekenis aan geeft.

Een betere bestemming

Ik had het allemaal nog niet zo helder voor ogen als nu, een slordige acht jaar geleden. Maar het gevoel was er al wel. Ik had geconcludeerd dat ik vaker moest dansen. Maar ik was teleurgesteld in het Delftse uitgaansleven. Saaie muziek, te weinig ruimte op de dansvloer, dronken corpsballen en Westlanders die in de weg staan.

Natuurlijk had ik de neiging om het elders te zoeken. Rotterdam, Amsterdam. Misschien Utrecht. Maar ik was ook geen groentje meer in het uitgaansleven, dus ik besefte dat het verderop echt niet veel beter zou zijn. Dezelfde saaie muziek, maar dan in grotere zalen. De bezopen eikels zouden misschien tatouages hebben in plaats van streepjesoverhemden, maar daar wordt het ook niet opmerkelijk beter van.

In plaats van Bestemming B te verplaatsen, ging ik op zoek naar een betere B. Ik moest een bestemming vinden met meer betekenis. Een diepere betekenis, die klopte met mijn behoefte aan dansen.

Dansles was mijn oplossing. Min of meer bij toeval probeerde ik tango als eerste en dat was meteen raak. Ik had mijn betere B gevonden.

In de jaren daarna leerde ik een wondere wereld kennen van prachtige dans, meeslepende muziek en mooie mensen. In mijn stadje ontstond een bloeiende tangoscene. Gedreven door lokalo’s op stadsfietsen.

Het is donderdagavond. Mijn werkweek is afgesloten, met het fietstochtje naar huis heb ik de professionele beslommeringen achter mij gelaten. Tijdens de maaltijd bedenk ik wat ik zal dragen die avond. Het mag mooi en chic zijn, ik ga dansen.

Het wordt een combinatie dit keer. Geen volledig pak, het voelt als een avond voor kleuren. Een lichtgele broek, een donkerbruin overhemd met witte bloemen. Donkerpaars jasje en bruine schoenen. In de spiegel zie ik mezelf en ben tevreden. Zo durf ik wel met die mooie meiden aan de zwier.

Rond half negen stap ik op mijn stadsfiets en rij naar de oude fabriek die veranderd is in een cultureel centrum. Op de bovenste verdieping stormt een dolblije hond op mij af. De border collie van mijn huisgenote. Dit is het enige tango-evenement waarbij hij mee mag en hij geniet met volle teugen van de gezelligheid en de aandacht die hij krijgt tussen de tanda’s door.

Het is druk vanavond. Zoals wel vaker de laatste maanden. Ik zie nu al dat de avond veel te kort zal zijn om zelfs maar de helft van de volgers ten dans te kunnen vragen. Die tijd dat er vier koppels op de dansvloer stonden is allang voorbij. De nog jonge studentendansvereniging heeft tango momentum gegeven in mijn kleine stadje.

De dansvloer is van donker hout. Richting de oude binnenstad is de gevel grotendeels glas, waardoor we een prachtig uitzicht hebben. De zon gaat onder en de DJ zet een trage, emotionele tango uit de jaren vijftig op. Ik kijk de dame naast me in de ogen en daarmee hebben we elkaar ten dans gevraagd. We stappen op het donkere hout en nemen elkaar in de embrace. De rest van het universum bestaat niet meer.